ROEL VAN DER HORST, HUISARTS TE GIETEN 
VAN JUNI 1968 TOT DECEMBER 1979 

Van oudsher waren de bewoners van Gieten, Gieterveen, Gasselte en Eext, Eexterzandvoort en Gieterzandvoort verdeeld tussen de twee huisartspraktijken. Voor de oorlog tussen de “oude” dokter Meeuwes en dokter Kraak. Die konden het niet goed met elkaar vinden, zodat er van samenwerking geen sprake was. In 1944 volgde dokter Van der Blij dokter Kraak op en de verdeeldheid bleef. Dit zette zich ook voort tussen dokter Van der Blij en Okko (Koos) Meeuwes en later ging dat over op mij. Er was een verdeling afgesproken over verschillende zaken. Zo was Roel Ottens de garage van Van der Blij en Vlieghuis van Meeuwes. Je moest ook niet wagen dat te veranderen. De burgemeester was afwisselend bij Van der Blij en bij Meeuwes. Spijkerboer was bij mij en Mathilde v.d. Brink moest dus bij Meeuwes, maar dat wilde ze niet. Ze liet zich niet indelen. En zo was ook dominee Bert Oosthoek ingedeeld, maar die had nooit een dokter nodig. Ik heb de indeling van Van der Blij overgenomen. Eexterzandvoort was grotendeels bij mij en Gieterzandvoort bij Meeuwes. Gieterveen vooral Meeuwes, Eext en Gasselte vooral bij mij. Mogelijk bestaat die indeling nu nog tussen Van Hasselt en Ali.

 In februari 1968 studeerde ik eindelijk in Groningen af als arts. Eindelijk, want ik werkte toen al 2 jaar in diverse klinieken en bij een huisarts als semi-arts. Ik ben toen meteen gaan waarnemen in Gieten in de praktijk van dokter van der Blij. Hij ging met vakantie en zijn assistente Tineke de Vries moest mij maar wegwijs maken in de praktijk. Hij had een met de hand getekend grof schetsje achter gelaten van de dorpen Gieten, Gasselte en Eext. Die waarneming duurde 2 weken. Het stond toen nog vast dat Frits van der Blij, de zoon van de huisarts, de praktijk zou gaan overnemen. 

Praktijkwoning van dokter Van der Blij

In mei 68 bereikte mij het bericht dat Frits kinderarts wilde worden en dus de praktijk niet zou overnemen. Ik werkte toen in Zuidlaren in de praktijk van dokter Timmer. Ik ben direct in de auto gestapt en heb mij als pleegzoon aangeboden bij Van der Blij. Binnen een week was het rond dat ik de praktijk kon over nemen. In juni 68 begon ik in het huis van Van der Blij met een zogenaamde gesteunde vrije vestiging. Dat betekent dat Van der Blij mij een basis inkomen betaalde en dat ik uit zijn praktijk een eigen praktijk mocht opbouwen. Hij zou overschrijving naar mijn praktijk stimuleren. Op die manier bestond er nog keus voor de patiënten of ze wel of niet wilden veranderen. In het begin had ik maar 1 patiënt. Omdat ik daar niet de hele dag mee bezig was, heb ik geassisteerd in het toen net geopende Refajaziekenhuis te Stadskanaal op het gebied van chirurgie. Ook heb ik daar narcose gegeven. Maar al snel kwamen er meer patiënten op mijn naam, zodat ik eind 1969 al een volle praktijk had. 

Ik heb toen gezocht naar een woon-praktijkhuis in Gieten, want tot dan hield ik spreekuur in de praktijk van Van der Blij en woonde aan de Korte Bree. Wat betreft de woningen had ik de keus uit meerdere panden, o.a. het huis van Udema, dat het latere gemeentehuis werd en het leegstaande rusthuis van de N.H. diaconie aan de Asserstraat. Wel, iedereen heeft gemerkt dat het die woning werd. Mijn vader was architect en heeft de verbouwing ontworpen die door Jan Warners werd uitgevoerd. In april 1970 betrokken wij, mijn vrouw, Ietje, Marian en Frank dit huis, een maand later werd Eric geboren. Van der Blij werd ziek en heeft toen de rest van de praktijk aan mij overgedragen, totaal ongeveer 3300 patiënten. Apotheek aan huis en bevallingen erbij. 

Latere praktijkwoning van dokter Van der Horst

In die praktijk had ik diverse assistentes, waarvan de meest bekende zullen zijn: doktersassistente Hillie Raterink uit Gasselte en apothekersassistente Roefie Schuiling uit Eext. Het leven van een dorpsdokter in die tijd was nogal zwaar. Wij stonden letterlijk dag en nacht klaar, hadden geen vrije avonden en met moeite soms een vrij weekend. De samenwerking met Meeuwes was moeizaam, zodat er geen goede afspraken over diensten kon worden gemaakt. Er was nog geen mobiele telefoon, geen semafoon en geen mobilofoon. In het begin waren er in Eexterzandvoort nog geen straatnamen en in Gasselte en Eext bestonden die nog maar pas. Men was nog gewend aan E en G nummers. Nog maar heel weinig mensen hadden telefoon en die fungeerden als boodschappenhuis. 

Ik had spreekuur ’s morgens om 8 uur, maar om 7 uur stonden de mensen al voor de deur en gingen in de wachtkamer zitten, want er was nog geen afspraak spreekuur. Men moest soms erg lang wachten, zeker als er een spoedgeval tussen door kwam of een bevalling. Dan ging de hele wachtkamer naar huis en tot mijn verbazing kwam maar de helft van die mensen de volgende dag terug. Zeker inmiddels beter geworden? Het spreekuur duurde zonder koffiepauze de hele morgen, soms tot in de middag. Daarna reed ik visite, graag in de rode “Eend” , later in een Renault 4. Twintig of meer huisbezoeken waren normaal, soms wel veertig in de grieptijd. Ja, vroeger kwam de dokter nog aan huis bij griep! Dan had ik de grieppoeders achter in de auto, zodat de mensen niet naar de praktijk hoefden te komen voor de medicijnen. Omdat ik in de auto toen nog niet kon worden opgeroepen, had de assistente een idee van de route die ik ging rijden. In Eext en Gasselte moest ik langs de boodschappenhuizen De Boer en Pepping rijden om te zien of er een krant voor het raam stond. Dat betekende dan dat er nog meer mensen op mijn komst rekenden. Van der Blij had elke maandag en donderdag een vitamine B complex spuiten ronde, die ik heb over genomen. Zodoende kwam ik 1 of 2 maal in de week iemand een injectie vitamine geven. Ook kwam een aantal mensen een injectie halen in de praktijk, waar Hillie achter een gordijn een injectie toediende. 

Later kwamen er meer telefoontoestellen en kreeg ik een semafoon. Dat was een ding zo groot als een schoenendoos. Heel zwaar. Daar ging dan een lampje op branden als ik de praktijk moest bellen wat er loos was. De semafoon werd in de loop van de jaren kleiner en nog later kreeg ik een mobilofoon, waardoor ik met de assistente kon praten over de aangevraagde visite. Dat was ook ongeveer de tijd dat wij zijn over gegaan op een afspraak spreekuur. De praktijk werd verbouwd. De apotheek werd verplaatst van achter in het pand naar de voorkant, de wachtruimte werd administratieruimte en laboratorium. En de wachtruimte kwam in de gang op twee smalle banken. Daar heb ik later nogal wat commentaar op gehoord, maar er was niet meer ruimte en als het goed was, hoefde men niet lang te wachten

.

Familie Van der Horst aan de barbecue in 1975

Behalve het huisartsenwerk deed ik ook consultatiebureau in het Groen Kruis gebouw aan de Naweg, samen met zuster Sijbring, of ook wel kortweg “Zuster”genoemd. Zo nam ze ook de telefoon aan. Zuster Sijbring woont nu in het woon-zorg centrum Zuidermarke in Emmen. Denkt iemand nog wel eens aan haar? Als we het toch over bekende figuren hebben: “ome Jannes” was ook een bekende figuur in Gieten. Hij was alcoholist en als je hem nuchter wilde spreken, moest je ’s morgens om 4 uur of half 5 zijn. Om hem eens te bewegen zich op te laten nemen in Hoog Hullen in Eelde, ben ik inderdaad eens om die tijd opgestaan en heb hem bezocht. Hij zat aan zijn eerste biertje en bood mij er ook een aan. Dat heb ik maar niet gedaan. 

Een heleboel Gietenaren zullen zich de inentingsprikken op school nog wel herinneren. Zuster en ik gingen dan langs de lagere scholen in de gemeente Gieten en gaven injecties aan de scholieren. Ik heb gehoord dat men mijn manier van prikken nog wel kon waarderen. Een andere manier van contact met een school was het geven van lessen in seksuele voorlichting op de Mavo, 4e klas. Dat mocht pas nadat ik in zaal Tent voor de verzamelde ouders een proefles had gegeven en de tekst van de lessen moest gestencild door de leerlingen meegenomen worden voor de ouders, ter controle of ook ter informatie? 

Een zaak die ik ook nooit zal vergeten was dat ik ’s morgens om 4 uur uit mijn bed werd gebeld en voor de deur stonden een man en een vrouw. Hij zei dat zij zo’n last van aambeien had. Ik zag al gauw dat er iets anders aan de hand was en zei dat ze maar gauw naar huis moesten gaan en dat ik er direct aan kwam. Om half zes werd het kind geboren...

Een man had zich met een bijl in zijn been gehakt. Hij werd naar de praktijk gebracht. Voor de deur trok hij zijn laars uit en goot een grote plas bloed op de stoep. Dat wilde hij binnen niet doen. Wij zijn een hele tijd bezig geweest met het schoon spuiten van de stoep. 

Als er een ongeval was gebeurd op straat, werd ik vaak als eerste gebeld, nog voor de politie. Een ambulance kwam pas als ik daar om vroeg. Zo heb ik bij heel wat ongevallen, soms zeer ernstige, eerste hulp verleend. Geert Kolthof uit Eexterveen was de eigenaar/chauffeur van de ambulance. 

Ik ben ook nog voorzitter geweest van de Stichting Jeugdwerk Gasselte-Gieten. Dat werd ik in de tijd dat The House was gesloten wegens drugsgebruik. Mogelijk door mijn invloed op burgemeester Spijkerboer ging The House of the Rising Sun weer open onder strikte voorwaarden. Jaap Hilbrandie werd jeugdwerkleider. Ja, het gebruik van soft drugs in Gieten werd landelijk nieuws als gevolg van een onderzoek van de Rijksuniversiteit te Groningen, die daar een lijvig rapport over uit bracht. Men zegt dat er ook matrassen in de kelder lagen en wie weet wat daar wel niet gebeurde...

 The House voldeed niet meer aan de eisen des tijds en onder leiding van architect Kalfsbeek werd the House volledig verbouwd. Toen kwam er ook een peuterspeelzaal, het Olifantje. Ik heb later nooit meer zulke wilde verhalen over The House gehoord. Misschien kan Klamer Bos daar meer over vertellen.

Tekening van de verbouwing van The House

Dokter Van der Blij was colonne commandant van het Rode Kruis, afdeling Gieten. Ik heb die functie van hem overgenomen. De colonne Gieten was erg actief. Ik verzorgde de lessen en de colonne avonden. Wij zijn als colonne betrokken geweest bij de bezetting van de school door Molukkers in Hoogersmilde en we zijn met de Henri Dunant mee geweest als verzorgenden van gehandicapten, waarbij ik de scheepsarts was. Wij werkten toen nog in uniform. Dat van mij zag er best indrukwekkend uit. Verder was ik altijd te vinden bij de jaarlijkse bloedafname van het Rode kruis in zaal Tent. 

De praktijk groeide tot over de 4000 patiënten en dat kon ik niet alleen meer aan. In 1974 kwam dokter Jan Kiemel erbij en toen werden de bevallingen overgedragen aan een vroedvrouw, eerst aan Annemieke Ross, daarna aan Ien van Wankum, die heeft dat heel lang gedaan. Voordat Kiemel kwam heb ik diverse assistenten gehad die kort bleven, zoals Peter Quispel, Anton Swart en Ray de Vries. Peter werd huisarts in Emmen, Anton in Paterswolde en Ray, die een Antilliaanse achtergrond had, werd chirurg. Vooral Ray met zijn bijzondere verschijning en gedrag zullen een aantal mensen zicht nog wel herinneren. In die zelfde tijd kwam Bob Ali bij Meeuwes in de praktijk. Die werkt daar dus ook al weer 30 jaar. Ik heb in de jaren 70 regelmatig met mijn maag gesukkeld en in 1978 kreeg ik een doorgebroken maagzweer. Ik werd geopereerd en kwam zodanig verzwakt uit de strijd, dat ik de praktijk niet meer kon doen. Peter van Hasselt had al een tijd waargenomen in die ziekteperiode en hij heeft de praktijk overgenomen. Officieel per 1-1-1980, maar in december 79 hebben de patiënten en ik afscheid genomen tijdens een grote receptie, georganiseerd door Roelof Wilkens van de Gasselterweg. De fiets die ik toen kreeg gebruik in na 25 jaar nog! 

Ik heb 7 jaar als arts in Dennenoord Zuidlaren werkt en ben daarna naar het Tuntlerhuis in Ter Apel gegaan als verpleeghuisarts/hoofd medische dienst. Hoewel ik inmiddels 66 jaar ben, werk ik nog, momenteel in Veendam in het verpleeghuis dat nu Meander heet, maar in Gieten beter bekend was als Open Haven. Wij wonen al bijna 20 jaar met genoegen in Emmen, maar denken nog met heimwee terug naar ons mooie huis in Gieten. Ook het leven als huisarts heb ik heel lang erg gemist, maar vanwege mijn gezondheid was dat toen niet meer mogelijk.

Roel van der Horst. April 2005.