Persoonlijke notitie: Tonnie Knoop over paasvuren

Persoonlijke notitie: Tonnie Knoop over paasvuren Persoonlijke notitie:
Tonnie Knoop
over paasvuren

Tonnie Knoop heeft voor ons zijn herinnering aan het maken en het branden van het paasvuur in Gieten op schrift gesteld. Helaas moeten we het nog met geleende kleurenfoto's uit Annerveen en Spijkerboor doen. Kan dat binnenkort veranderen? Ik doe een beroep op uw oude fotoalbums en anders moet er maar iemand een foto maken van het paasvuur van 2001.

Ik heb gehoord dat het Paasvuur vanwege de MKZ-besmetting dit jaar misschien niet doorgaat?

Raak: Jantinus Boerma uit Den Haag komt met de eerste paasvuurfoto uit Gieten. Zie onderaan deze pagina.

Het maken van een paasvuur ging vroeger (mijn herinneringen gaan terug naar de jaren 1949 tot en met ongeveer 1954) heel wat anders, dan vandaag de dag.

Vooral voor de jongens van de lagere school, 4^e, 5^e en 6^e klas, was het dan een feest. Maar ook meisjes en kinderen van de lagere klassen werden niet geweerd. Als ik dat nu zie, dan denk ik wel eens "wat een gestreste boel". Met rood/wit band afgezette paasvuurplaatsen. Alleen dit hout en niet anders. Niks geen kinderfeest. Die komen er helemaal niet meer aan te pas. Ja, denk aan het milieu. Ach wat milieu, die ene keer in het jaar. Intussen is dit kinderfeest mooi overgenomen door de volwassenen.

Ik woonde aan de Asserstraat en het paasvuur dat wij hadden stond aan de spoorlijn achter het huis van Bertus Fransen (wij noemden hem Klein Bettussie) aan de Asserstraat. Ieder jaar op dezelfde plek. Die plek was jouw koninkrijkje. Ouders zullen natuurlijk de boel best in de gaten hebben gehouden, maar daar had je als kind helemaal geen erg in.

Een paar weken voordat het Pasen was, begonnen we te slepen. Eerst naar een boer of we een kar konden lenen. Het liefst hadden we er een op luchtbanden, want die reed lichter dan een wipkar.

Met die kar gingen we dan, iedere dag na schooltijd, bij de mensen langs om alle mogelijke takken (en troep dat wilde branden) op te halen. Wat het was deed niet terzake, als het maar wilde branden. Wat we vooral deden was bij de garages in het dorp informeren of zij oude autobanden voor ons hadden. Zoveel te meer, zoveel te liever. Je was de koning te rijk als een garage eens een vaatje verlopen olie voor je had. Of dat mocht weet ik niet, maar wij waren er dolblij mee. De bedoeling was om het paasvuur zo hoog mogelijk te krijgen, met bovenop een aantal autobanden, want die rookten zo goed.

Je had een paasvuur aan de Spekstoep, de Eexterweg, de Asserstraat, de Gasselterweg, Bonnen, Achter ’t Hout en of de Veenhof ook één had, weet ik niet, maar dat zal wel. Misschien waren er nog wel meer. In Gieten alleen al had je in ieder geval vier paasvuren. Ieder paasvuur had zijn eigen groep slepers. Kinderen daar uit de buurt. Voor je gevoel was je heer en meester op de paasvuurplaats. Eén had vaak stilzwijgend de leiding. Je ging door met slepen tot 1^e Paasdag. Die dag ging je natuurlijk nog even kijken of alles er goed bij lag. 2^e Paasdag werd het paasvuur dan aangestoken tegen de tijd dat het schemerig begon te worden. Het aansteken werd geregeld door de ‘leider’ van de groep. Die bepaalde hoe laat dat ging gebeuren en wat was je trots als jij het paasvuur mocht aansteken. De lucifers dansten in je broekzak want je kon de tijd niet afwachten, terwijl er al ouders met kinderen stonden te wachten op het moment dat de fik er in ging. Bij het aansteken werden natuurlijk allerlei goed brandbare materialen gebruikt, zoals stro, petroleum enz.

Een paar keer is er aan de hoogte van de paasvuren een prijsje verbonden geweest. Door wie beschikbaar gesteld, weet ik niet, maar misschien wel door de gemeente. Maar ja, hoe kwam je er achter hoe hoog het paasvuur van de ander was, want je werd als ‘concurrent’ geweerd bij een ander paasvuur. Er werden dan gewoon ‘spionnen’ ingezet. Jongens die ‘infiltreerden’ in aan andere groep en zo de boel in de gaten hielden. Hoe hoog het paasvuur was, of het wel eerlijk gebeurde, want als je binnenin een grote holte maakte, dan konden die takken weer gebruikt worden om er bovenop te gooien. En dan werd de bult weer hoger. Maar ja, dat mocht niet. Of wij ooit dat prijsje in de wacht gesleept hebben, weet ik niet meer. Achteraf natuurlijk niet belangrijk, maar toen was je er dagelijks mee bezig.

Ik weet nog dat het paasvuur van de Eexterweg in de week voor Pasen door leerlingen van de ULO-school in brand is gestoken. Daar klopte natuurlijk niets van, maar als ‘tegenstanders’ had je daar toen niet zoveel moeite mee. Of er daarna ook met man en macht is gewerkt om het paasvuur toch nog weer op te bouwen, dat weet ik niet, maar het lijkt me achteraf wel logisch.

Jantinus Boerma had een oude foto van een afgebrand paasvuur aan de Grote Kamp. Dat wil zeggen aan het einde ervan, in de bocht naar de Gasselterweg, ter hoogte van het voormalige spoor. Hij wist niet meer of dat gewoon de dag na Pasen was, of dat dit nu een voorbeeld was van een vroegtijdige ontbranding.

Roelof Boelens kwam in een oude Katholieke Illustratie, dee voorloper van Nieuwe Revue deze mooie foto tegen.
Gedateerd: 9 April 1910

Van Henk Bruinsma zijn onderstaande foto’s. Ze zijn uit 1956. Het is de ‘sleepploeg’ Eexterweg.
De paasbult lag, als je uit Gieten kwam, rechts van de Eexterweg, even voorbij het huis van Mans Brink.
Dat stond naast de ULO-school en is later afgebroken.

De Paasbulten werden gekeurd, de hoogte werd gemeten met hetzelfde apparaat als die welke werd gebruikt bij de vliegerwedstrijden.
De omtrek werd gemeten en er werd gekeken naar de netheid op het terrein.
Bij de keuring waren in ieder geval aanwezig de heren T.Dijkhuizen en oud veldwachter Boomsma.
Als prijzen waren er geldbedragen te winnen.

(2007-04) Martje Hogenesch mailde ons: "Nog een kleine aanvulling op de paasvuren. Er was er ook altijd één aan de Zijtak, 'Bokkemond' in de volksmond geheten. Tussen het huis van de familie G. Pronk en de fam. J. Seggers liep een paadje naar het achter gelegen weilandje. Dit was het 'zwienhaorveldtie'. Mijn vader had dit als weide in gebruik. Vroeger werd hier, op het eerste gedeelte, varkenshaar van Udema gestort. Of het ook verbrand werd weet ik niet. Ik denk trouwens dat het gewoon afvalhaar was, want varkenshaar werd toen toch gebruikt voor borstels of kwasten? Mijn herinnering schiet wat dat betreft te kort want ik was nog erg jong. Dat hier een paasvuur was is wel zeker want ik heb nog wel eens meegeholpen."

(2010-06) Roelf Dijkhuizen vult de kennis over de jurering van de beste en grootste paasbult aan en doet uit de doeken hoe hij een geval van fraude tijdig aan het licht bracht:

"In de jaren 50 was de jeugd van Gieten in de maanden januari, februari, maart en april fanatiek bezig met het maken van paasvuren. Het aantal beperkte zich niet tot een paa, maar we spreken zeker over 9 tot 10. Werkelijk een prestatie, wanneer we bedenken,dat er tegenwoordig slechts één exemplaar het levenslicht aanschouwt. De meest succesvolle "paasvurenslepers" bevonden zich aan de Eexterweg. Maar liefst 6 keer achtereen werd de eerste prijs in de wacht gesleept in de door de Oranjevereniging georganiseerde wedstrijd om de grootste "bult".

Zelf woonde ik aan de Eexterweg en onder leiding van Meerten Meertens en Jo Wilkens werd je bijna verplicht 3 tot 4 keer per week mee te helpen en als je dan niet goed je best deed een zwaar beladen wipkar over het modderpad langs het huis van Mans Brink te duwen kreeg je gewoon een schop onder je kont, want de eerste prijs moest gewonnen worden! Met name Jo Wilkens zorgde wel voor de drive om steeds meer te slepen, want als aankomend wielertalent controleerde hij wekelijks de vorderingen van de concurrentie op zijn racefiets. Op die manier bleven de overige paasvuren altijd qua grootte achter.

Het meten van de paasvuren geschiedde op de morgen van de eerste paasdag. Het dagelijks bestuur van de Oranjevereniging: de heren Boomsma, Balkema en Teije Dijkhuizen toerden dan in een van de weinige auto's in Gieten, bestuurd door Jan Vlieghuis, langs de verschillende paasvuren. Ik mocht dan vaak mee. Zo ging het langs de "bulten" van Bonnen, Achter 't Hout, Veenhof, Gasselterweg, Boddeveld (niet altijd), Zijtak, Asserstraat, Eexterweg, Spekstoep naar Gieterzandvoort. Na de laatste meting werd in de kroeg van Jan Engelsman onder het genot van een zeupie de rangschikking bepaald. Dat ging heel simpel:lengte x breedte x hoogte. Het aantal kubieke meters dus, met pluspunten soms wat netheid en vormgeving betrof.

In 1957 werd het onverwacht spannend. Volgens de controlerende Jo Wilkens bleven alle paasvuren in grootte achter, maar op de dag van de keuring had Asserstraat ineens een vrij grote "bult". Deze keer niet naast het spoor achter het huis van de familie Franssen, maar vlakbij het Veentje naast het heideveld. Het viel me daar op, dat ik de pijp van Udema dwars door het paasvuur heen zag. De heren van de keuring was dit nog niet opgevallen, maar ik kon het niet nalaten dit even voorzichtig te melden. Wat bleek namelijk: in het midden stond een geraamte met daaromheen de takken. Of de aanwezige jeugd van de Asserstraat mijn klokkenluiderige actie heeft opgemerkt is mij onbekend. De Asserstraat werd wel gediskwalificeerd. De te winnen prijzen waren geldbedragen. De eerste prijs kan ik me nog herinneren ,dat was f12,50.Dit werd gedeeld, zodat iedereen f1,10 kreeg plus een fles gele of rode prik (Exota)."

Het was gebeurd met de paasbult aan de Eexterweg, toen de Noordes bouwrijp werd gemaakt. In de jaren daarna verdwenen meerdere paasvuren in Gieten, behalve dan die aan de Spekstoep."

(2010-06) Op 6 april 1983 was de laatste uitgave van Het Drentsch Weekblad onder redactie van Gerrie Coerts. Hij besloot met het plaatsen van een foto van het Gieter paasvuur uit dat jaar. De fik zat er goed in!