Die schooltijd begon voor mij in 1961. Dat was op de kleuterschool "De Kiekenhof". De school werd in de jaren vijftig geheel door vrijwilligers gebouwd op een perceel midden tussen de Molenstraat, Naweg, Eexterweg en Julianalaan in. Het was leuk daar! Hoewel binnen mijn familie het verhaal gaat dat ik in een evaluatie van de eerste schoolochtend aan de keukentafel diplomatiek zei: "Ik vond het wel mooi, maar ik denk dat ik vanmiddag maar thuis blijf..." In de middagpauze gingen we allemaal naar huis om te eten, overblijfleerlingen waren er bij mijn weten niet. We liepen als 4-jarigen, ik was altijd samen met mijn overbuurmeisje Dina Abee, zelfstandig op-en-neer van de 'drukke Spekstoep' naar de Molenstraat. Dat was de gewoonste zaak van de wereld. Volgens mij zou dat nu ondenkbaar zijn.
Op de kleuterschool leerde ik eigenlijk al mijn leeftijdgenoten uit het dorp kennen. Want iedereen in Gieten ging naar deze kleuterschool. De school kende twee lokalen. Je had de stoeltjesklas en de bankenklas. In de stoeltjesklas deden we dingen waar een tafeltje bij nodig was. Knippen, plakken, kleien et cetera. In de bankenklas werd meer aan vertellen, zang, expressie en spel gedaan. Ik herinner me dat we ter gelegenheid van een sinterklaasfeest een toneelspel opvoerden. De assertieven onder ons kregen natuurlijk de hoofdrollen, de wat meer bescheiden kleuters kregen de bijrollen toebedeeld. Ik behoorde onmiskenbaar bij de laatste groep. Ik mocht 'boom' spelen: ik werd omwikkeld in een groot stuk ribkarton van de rol en kreeg een raar ding op mijn hoofd. Dat zullen de bladeren en takken zijn geweest.
Buiten het schoolgebouw was er natuurlijk de buitenruimte. De schommels, het hobbelpaard, de kruiwagens, de zandbak en het zwembad. Helaas heb ik in de hele periode dat ik daar op school ben geweest dat zwembad nooit in gebruik gezien. Ter afsluiting van de kleuterschoolperiode wil ik nog een voorval vertellen, die nog maar eens duidelijk maakt dat goedbedoelde grapjes wel een heel grote impact op het gedrag van kleine kinderen kunnen hebben. Op een van de zomerse dagen in 1961 of 1962 kwam er bij de juffrouwen een vertegenwoordiger op bezoek. Hij handelde blijkbaar in mooie kruiwagens en een soort skelters voor kinderen. Hij had er een meegenomen. Wij mochten ze als kinderen ter plaatse uitproberen. En we vroegen: "krijgen we die hier op school, juf?" De vertegenwoordiger hielp juf en zei: "Wie dit jaar het liefst is voor juf krijgt deze skelter". Ik heb werkelijk waar het hele schooljaar heel bewust keurig met mijn armen over elkaar gezeten en was heel plooibaar, want die skelter zou voor mij zijn. Maar niemand begon ooit meer over die skelter en ik was te bescheiden om er over te beginnen...
Na de kleuterschool kwam er een schifting tussen de leerlingen die naar de Bonnerschool of de Gieterschool gingen. Ik ging naar de Gieterschool. Sommigen gingen naar de Christelijke school in Gieterveen. Dat laatste vond ik, zo herinner ik mij nu, wel raar. Zij die naar de Bonnerschool gingen trof ik in andere verenigings- of buurtverbanden wel weer: op gymnastiek, jeugdclub of voetbal. Maar met die 'Gieterveners' was dat heel anders, die heb ik na de kleuterschool eigenlijk niet meer getroffen. Over de wereld en de ideeen van de gereformeerden in ons dorp is door een oud-dorpsgenoot een heel interessant boek geschreven. (Emiel Hakkenes - God van de gewone mensen - 2013) Daarin kon ik toen ook de overgang van Hans en Joop van de kleuterschool naar de Christelijke school in Gieterveen heel goed plaatsen.Op de Gieterschool ben ik nog begonnen in het oude gebouw aan de Schoolstraat en mijn eerste juf was juffrouw Van Delden. Als zij nog leeft, dan zal zij nu ook wel al in de tachtig zijn. Ik vond dat een lieve juf. Ik vond trouwens al mijn juffen die ik heb gehad wel lief. Ook juf Brinks wel, maar die was 'gewoon' een beetje over datum voor een dynamische onderwijsbaan.
Zelf vind ik het wel heel fijn dat ik de oude school nog heb meegemaakt. Ik herinner me de hoge deuren, de gangen met terrazzo of Winckelmantegeltjes en de wc's met die groene zeepbollen. Meester Pots was toen nog hoofdmeester. Nog in het eerste schooljaar vertrokken we naar de nieuwe school op de hoek Eexterweg-Spijkersteeg. Spiksplinternieuw. Groene wastafels in elk lokaal!
Op het schoolplein speelden we met alle leerlingen overlopertje, hokvangen en ik weet niet wat de juiste benaming is, maar we noemden het ketvangen. Als je werd getikt moest je aansluiten aan een keten van kinderen. Uiteindelijk bewoog die keten zich als een lange sliert over het schoolplein. Wonderlijk hoe zo'n spel blijkbaar 'uit het niets' werd georganiseerd. Wie bepaalde wat er op het plein werd gespeeld, wie begon? Zelforganisatie in optima forma! En wat we ook deden was, zo noemen ze dat geloof ik in het Nederland 'landjepik'. Wij noemden het 'messie pikken". Op een in zand getekende rechthoek moesten de twee partijen zien het hele rechthoek te veroveren. Dat gebeurde door een mes in het zand te pikken, en vanuit die stand een rechte lijn te trekken naar twee buitengrenzen. Wanneer iemand nu had gewonnen, weet ik niet meer precies.Als de zoemer ging, dan moesten we naar binnen. Daar stond ook Hendriks, de concierge. Hij was integraal deel van de schoolgemeenschap. Hij was de klusjesman, hij maaide met een motormaaier het gras rondom de school, verzorgde de koffie voor het onderwijzend personeel. En was de baas van de 'papiersleepcompetitie'. Wij gingen in onze buurt altijd zelf langs de deuren met de vraag "Hej nog oal papier?" Dan kregen we de in huis verzamelde kranten en tv-gidsen en laadden die op ons karretje. Die verzamelden we dan weer bij ons thuis in de schuur en daar maakten we er pakjes van. Handig waren ook de zakken van de boeren waar de veekoeken in hadden gezeten: die kon je volproppen met kranten. En als we dan genoeg verzameld hadden, dan gingen we ermee naar school. Daar woog Hendriks in het schuurtje bij het fietsenhok met een unster het gewicht van het verzamelde papier. Dat werd op een papiertje geschreven en de totalen werden elke maand (of kwartaal?) op het prikbord bekend gemaakt. En behoorde je tot de winnaars dan kon je een prijs afhalen: een mooi schrijfblok, kleurboek of viltstiften.
Mijn onderwijzers/onderwijzeressen gedurende mijn schoolperiode waren: juffrouw Van Delden, juf Pomp, juf Brinks, meester Romijn, meester Hommes en meester Metselaar. In de derde klas verdween Juf Brinks gedurende het schooljaar; zij werd vervangen door een juf waarvan ik de naam vergeten ben. Ook was de oude Meester Jansen soms invaller bij ziekte of andere reden van afwezigheid. Ook meester Pots en Koster en de juffen Veenhoven, Joustra, Leerink en Hommes waren deel van het personeel, maar van hen heb ik zelf geen les gehad.
Zoals voor velen in Gieten lag de keuze van de MAVO als vervolgopleiding voor de hand. Vroeger nog ULO, maar ik behoorde inmiddels tot de tweede lichting leerlingen die onder de regels van de Mammoetwet naar school ging. Naar het MAVO, wij zeiden en zeggen gewoon de MAVO. Het was 1969. Een klein aantal leerlingen uit mijn zesde klas ging in Assen of Emmen naar school. Er was ook een aantal dat naar de huishoudschool in Annen ging. Op de MAVO kwam ik ook weer in de klas met jongens en meisjes met wie ook al op de kleuterschool had gezeten. Maar ook interessant was dat de wereld nu een stuk groter werd doordat er ook nieuwe leerlingen waren uit andere dorpen als Eext, Eexterveen, Gieterveen, Gasselte en Gasselternijveen. Er was zelfs een klasgenoot die helemaal in Rolde woonde!Met grote tassen en agenda's sleepten wij ons over de gangen van het schoolgebouw. De leraren waren allemaal man. Ze werden geen meester meer genoemd, maar 'meneer'. We kregen nieuwe vakken. Voor het eerst Franse les bijvoorbeeld. De eerste les ken ik nog bijna uit mijn hoofd. Het was een vraag-en-antwoord tekst.
Le fermier est devant la ferme sous l'arbre.
Que fait il?
Il fume la pipe, car il est content.
Pourquoi est il content?
etcetetera
Net als concierge Hendriks op de Gieterschool, had zijn collega Meertens op de MAVO ook specifieke taken. Direct achter de ingang van de school, dat was in het toen nieuwe deel aan het schoolplein, had hij zijn eigen winkeltje: we konden daar onze schriften kopen. Ook was het zijn taak om het schoolverzuim bij te houden. Daartoe ging hij op een willekeurig tijdstip van de dag alle lokalen langs, stak zijn hoofd om de deur en stelde de even korte als duidelijke vraag: "absenten?"
De lesuren waren afgelopen als de bel ging. Die bel was te bedienen vanuit het eerste lokaal in het oude deel, nabij de lerarenkamer. Het werd de gewoonte dat de leerlingen die daar les hadden zelf bepaalden wanneer het zover was. Was er een saaie les, dan kon het zijn dat de moedige leerling veel te vroeg op de bel drukte. Dat was niet meer te herstellen, want zo snel als die bel werd gehoord, kwamen de leerlingen in de hele school onmiddellijk in beweging. Naar buiten! Want op het schoolplein vonden we het eigenlijk veel gezelliger dan in school. We kochten een bekertje chocolademelk in de automaat naast het hok van Meertens. En vervolgens ging iedereen rondjes lopen op het plein, steeds maar weer rond en maar rond. Alleen de leerlingen die zich aan de sigaretten waagden liepen die rondjes niet. Die stonden achteraan in het fietsenhok te paffen.Wie gaven in mijn periode de lessen op de MAVO? Eens kijken hoever ik kom: De Boer, Udding, Oosterveen, Wayer, Oosting, Ligtenbarg, Pieters, Theewis, Hommes (hij was ook meeverhuisd!), De Vries (Cor en Hemmo), Hovinga, en Timmer. Wacht... ik pak even de oude schoolagenda's erbij. Ik vergeet nog Veth, De Wit en Heins. Dat waren ze!
Het was in 1973 dat ik eindexamen deed. Toen we geslaagd waren, brak de periode van de examenfeesten aan. Een hele horde leerlingen ging bij de verschillende geslaagden langs en kwam er een versnapering halen. Of daarbij toen ook al bier werd gedronken, dat weet ik niet meer.
Als je na de mavo nog verder ging leren, dan ging je alsnog naar Assen, Emmen of naar Groningen. Of je ging aan het werk. Dat kon ook. Maar meer scholen waren er in Gieten in ieder geval niet.
Amsterdam, 27 januari 2019. Henk Alting.
